ماجرای نوز بلژيکی

يکي از حوادث شتاب دهنده جنبش مشروطيت ماجراي نوز بلژيکي بود. اين واقعه واکنشي در برابر توهين به مقدسات مردم مسلمان ايران به شمار مي رود که آغازگر يک جنبش عمومي شد. اروپايياني که در تهران بودند، در مراسم سال نو محفلي مي آراستند و در آن، با پوشيدن لباس هاي مختلف و زدن صورتک (ماسک) بر چهره، جشن بالماسکه برپا مي کردند. در مراسم سال 1283 ش موسيو نوز بلژيکي که طبق قرارداد گمرکي ايران و روسيه (1280 ش) کارگزار روس ها در امور گمرک ايران بود، در ايام محرم با لباس روحانيان و در حالي که قليان به دست داشت، عکس گرفت. اين عکس در محرم 1323 ق / 1283 ش در ميان مردم عزادار پخش و موجب اعتراض مردم شد؛ زيرا بلژيکي ها که از سال 1315 ق / 1276 ش اداره گمرک هاي ايران را به دست گرفته بودند، با بدرفتاري، افکار عمومي را بر ضد خود تحريک کرده بودند. رهبري اين حرکت را آيت اللّه سيدعبداللّه بهبهاني به عهده داشت. در واقع اين اولين جرقه نهضت مشروطه بود. پس از آن، طرفداران نهضت تلاش کردند حرکتي را که سيدعبداللّه بهبهاني آغاز کرده بود، بدون نتيجه رها نشود. به اعتقاد آنان، اين گام اگر با موفقيت به پيش مي رفت، قدم هاي مهم تر پشت سر آن برداشته مي شد. بنابراين، آيت اللّه سيدعبداللّه بهبهاني با آيت اللّه سيد محمد طباطبايي متحد شد. اين اتحاد، تا پايان حرکت مذکور، ادامه يافت. همکاري اين دو سيد روحاني، مردم ستم ديده و آزادي خواهي را که از مدت ها قبل در (انجمن‌هاي مخفي) تشکل هاي کوچکي فراهم آورده بودند، اميدوار ساخت، تا از گوشه و کنار سر برآورند و آماده قيام شوند. در ادامه اين جريان و هم زمان با سفر سوم مظفرالدين شاه به اروپا، عده اي از بازرگانان در حرم حضرت عبدالعظيم (ع) تحصن کردند.